International Mens Day/जगभरातील विविध सामाजिक आणि सांस्कृतिक चळवळींमध्ये महिलांच्या हक्कांबाबत मोठ्या प्रमाणावर चर्चा केली जाते. मात्र, पुरुषांच्याही वेगवेगळ्या समस्या आणि योगदानाकडे लक्ष वेधण्याची गरज आहे. याच उद्देशाने “जागतिक पुरुष दिन” (International Men’s Day) साजरा केला जातो. महिलांसाठी ८ मार्चला “आंतरराष्ट्रीय महिला दिन” साजरा केला जातो, त्याचप्रमाणे, १९ नोव्हेंबर हा दिवस पुरुषांसाठी विशेषतः समर्पित आहे.
International Mens Day-19 Nov
Table of Contents
या लेखात आपण जागतिक पुरुष दिनाचा इतिहास, त्यामागील उद्देश, महत्त्व, तो कसा साजरा केला जातो, पुरुषांचे समाजातील योगदान आणि त्यांना भेडसावणाऱ्या समस्या याबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.International Mens Day
१. जागतिक पुरुष दिनाचा इतिहास
जागतिक पुरुष दिन साजरा करण्याची कल्पना प्रथम १९९० च्या दशकात पुढे आली. मात्र, त्याचा अधिकृत आणि जागतिक स्तरावर स्वीकार १९ नोव्हेंबर १९९९ रोजी झाला.
१.१ पुरुष दिनाची सुरुवात आणि उद्दिष्टे
१९ नोव्हेंबर १९९९ रोजी त्रिनिदाद आणि टोबॅगो या देशात डॉ. जेरोम टीलक्सिंग (Dr. Jerome Teelucksingh) यांनी पहिल्यांदा जागतिक पुरुष दिन साजरा केला. डॉ. टीलक्सिंग हे वेस्ट इंडीज विद्यापीठातील व्याख्याते होते आणि त्यांनी या दिवसाला जागतिक मान्यता मिळवून देण्याचा प्रयत्न केला.International Mens Day
त्यांनी सांगितले की, जसे महिला दिन साजरा करून महिलांच्या हक्कांसाठी जागरूकता निर्माण केली जाते, तसेच पुरुषांच्याही सामाजिक, मानसिक, शारीरिक आणि भावनिक आरोग्याविषयी विचार केला पाहिजे. तसेच, पुरुषांचा कुटुंब, समाज आणि अर्थव्यवस्थेत मोलाचा वाटा आहे, हे अधोरेखित करण्यासाठीही हा दिवस साजरा केला जातो.
१.२ १९ नोव्हेंबर ही तारीख का निवडली?
१९ नोव्हेंबर हा दिवस निवडण्यामागे दोन महत्त्वाची कारणे आहेत:
1. डॉ. जेरोम टीलक्सिंग यांच्या वडिलांचा वाढदिवस हाच दिवस होता, आणि त्यांना वाटले की एक जबाबदार पिता हा समाजासाठी प्रेरणादायी असतो.
2. पुरुषांच्या सामाजिक प्रश्नांवर चर्चा घडवून आणण्यासाठी नोव्हेंबर महिन्यात योग्य संधी मिळते आणि वर्षाच्या शेवटी एक सकारात्मक चळवळ उभी करता येते.
२. जागतिक पुरुष दिन साजरा करण्यामागची उद्दिष्टे
जागतिक पुरुष दिन साजरा करण्यामागे विविध उद्दिष्टे आहेत. मुख्यतः, हा दिवस पुरुषांच्या हक्कांसाठी नाही, तर त्यांच्या जबाबदाऱ्या, आरोग्य, समाजातील भूमिका आणि समस्या यावर प्रकाश टाकण्यासाठी आहे.
२.१ जागतिक पुरुष दिनाची मुख्य उद्दिष्टे:
1. पुरुषांचे शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारणे – पुरुष मानसिक आरोग्यासंबंधी कमी बोलतात आणि त्यामुळे त्यांच्यात नैराश्य, चिंता आणि आत्महत्येच्या प्रमाणात वाढ होत आहे.
2. सकारात्मक पुरुषत्व (Positive Masculinity) वाढवणे – समाजात पुरुषांना फक्त कुटुंब चालवणारा किंवा कष्ट करणारा म्हणून न पाहता, त्यांना देखील प्रेम, सहानुभूती आणि जबाबदारी स्वीकारणारे घटक मानले पाहिजे.
3. पुरुष आणि स्त्रिया समान जबाबदारी सामायिक करतात याची जाणीव करून देणे – समाजात स्त्रिया आणि पुरुष दोघांचेही योगदान महत्त्वाचे आहे, आणि दोघांनीही एकमेकांना समान दर्जाने वागवले पाहिजे.
4. पुरुषांसाठी शिक्षण आणि विकासाच्या संधी उपलब्ध करून देणे – अनेक ठिकाणी पुरुषांच्या शिक्षणाकडे दुर्लक्ष होते. अशा ठिकाणी शिक्षण आणि आर्थिक संधी निर्माण करणे गरजेचे आहे.
5. पुरुषांवरील सामाजिक अपेक्षा कमी करणे – “पुरुष रडत नाहीत”, “पुरुषांनी कधीच कमकुवत दिसू नये” अशा कल्पनांमुळे पुरुष मानसिकदृष्ट्या अधिक तणावाखाली जातात.
३. जागतिक पुरुष दिन कसा साजरा केला जातो?
जागतिक पुरुष दिन वेगवेगळ्या देशांमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारे साजरा केला जातो.International Mens Day
३.१ शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये कार्यक्रम
• विद्यार्थ्यांना पुरुषांचा इतिहास, त्यांच्या समस्या आणि योगदान याबाबत माहिती दिली जाते.
• चर्चासत्रे, वादविवाद आणि कार्यशाळांचे आयोजन केले जाते.
३.२ आरोग्य तपासणी आणि जनजागृती मोहिमा
• पुरुषांचे कर्करोग, मधुमेह, हृदयविकार आणि मानसिक आरोग्य यासंदर्भात मोफत तपासणी आणि मार्गदर्शन शिबिरे घेतली जातात.International Mens Day
• नैराश्य, आत्महत्या, मानसिक आरोग्याबाबत समुपदेशन केंद्रे आणि हेल्पलाईन सुरू केल्या जातात.
३.३ सोशल मीडियावर जागरूकता मोहीम
• ट्विटर, फेसबुक, इंस्टाग्रामवर #InternationalMensDay, #MensHealthDay असे हॅशटॅग ट्रेंड होतात.
• नामवंत लोक आणि सेलेब्रिटी पुरुषांच्या आरोग्याविषयी पोस्ट शेअर करतात.
३.४ कंपन्या आणि संस्थांमध्ये कार्यक्रम
• कंपन्या पुरुष कर्मचाऱ्यांसाठी विशेष सवलती, आरोग्य शिबिरे आणि कार्यशाळा आयोजित करतात.
• कर्मचारी पुरुषांचा मानसिक आणि शारीरिक आरोग्याचा विचार करावा यावर चर्चा करतात.
४. पुरुषांना भेडसावणाऱ्या समस्या आणि उपाय
४.१ मानसिक आरोग्य आणि आत्महत्येचा वाढता धोका
• पुरुष मानसिक आजारांबद्दल कमी बोलतात, त्यामुळे आत्महत्येचे प्रमाण अधिक आहे.
• उपाय: मानसिक आरोग्याविषयी उघडपणे बोलणे, समुपदेशन आणि आधार गट तयार करणे.
४.२ पुरुषांवरील जबाबदाऱ्यांचा ताण
• समाज पुरुषांकडून नेहमीच कुटुंब चालवण्याची आणि आर्थिक जबाबदारी उचलण्याची अपेक्षा करतो.
• उपाय: कुटुंबातील सर्वांनी जबाबदाऱ्या वाटून घ्याव्यात.
४.३ पुरुषांवरील हिंसाचार आणि अन्याय
• बहुतांशवेळा पुरुषांना “बलवान” मानले जाते, त्यामुळे त्यांच्यावरील घरगुती हिंसा आणि लैंगिक छळाकडे दुर्लक्ष होते.
• उपाय: पुरुषांसाठीही कायदेशीर मदत केंद्रे उपलब्ध होणे गरजेचे आहे.
जागतिक पुरुष दिन हा केवळ पुरुषांचा सण नसून, समाजातील प्रत्येक व्यक्तीने पुरुषांच्या योगदानाचा विचार करण्याचा आणि त्यांच्या समस्यांवर चर्चा करण्याचा एक दिवस आहे.International Mens Day
हा दिवस साजरा करून पुरुषांच्या आरोग्याविषयी जागरूकता वाढवणे, सकारात्मक पुरुषत्व वाढवणे आणि समाजात लैंगिक समानता प्रस्थापित करणे शक्य आहे.International Mens Day
जगातील प्रत्येक पुरुषाला त्यांच्या योगदानाबद्दल मान्यता मिळावी आणि त्यांच्यावरील सामाजिक ताण कमी व्हावा, हीच या दिवसामागची खरी भावना आहे!
