मान्सून अपडेट: महाराष्ट्रात २०२४ च्या मान्सूनबद्दल, विशेषत: सप्टेंबर महिन्याच्या मध्यात कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे पाऊस जास्त दिवस राहण्याची शक्यता आहे. या परिस्थितीत लालिना (La Niña) स्थितीचा उल्लेख महत्त्वपूर्ण ठरतो.Monsoon
लालिना स्थिती काय आहे?
लालिना (La Niña) ही जागतिक हवामानावर प्रभाव टाकणारी नैसर्गिक घटना आहे. ती पॅसिफिक महासागराच्या विषुववृत्तीय प्रदेशात घडते. यामध्ये पॅसिफिक महासागराच्या पाण्याचे तापमान सामान्यतः कमी होते, ज्यामुळे हवामानाच्या संरचनेत बदल होतो. साधारणपणे, लालिना स्थितीमुळे दक्षिण आशिया, विशेषत: भारतात, मान्सून अधिक सक्रिय होतो आणि पाऊस जास्त प्रमाणात पडतो.
२०२४ मधील लालिना स्थिती आणि महाराष्ट्रातील पाऊस:
सध्या २०२४ च्या हवामान अंदाजानुसार, लालिना स्थिती नाही तर अल निनो (El Niño) स्थितीचा प्रभाव दिसत आहे. अल निनो स्थितीमुळे पॅसिफिक महासागरात पाणी उष्ण होते, ज्यामुळे भारतातील मान्सून कमी सक्रिय होण्याची शक्यता असते. पण, महाराष्ट्रात अल निनो असूनही, कमी दाबाच्या पट्ट्यांमुळे पाऊस दीर्घकाळ चालू राहण्याची शक्यता आहे.
सप्टेंबर महिन्यात कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे पाऊस जास्त दिवस राहू शकतो. मात्र, लालिना स्थिती नसल्यामुळे मान्सूनचा एकूण परिणाम अल निनोशी संबंधित कमी पावसासारखाच असू शकतो, तरीही स्थानिक हवामानातील बदलांमुळे पाऊस चांगला राहण्याची शक्यता आहे.
या स्थितीचा अर्थ असा आहे की, महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना पाण्याच्या व्यवस्थापनाबद्दल जागरूक राहावे लागेल, कारण हंगामानुसार पाऊस कमी-अधिक होऊ शकतो.
२०२४ मध्ये हवामानातील बदलांचा महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांच्या पिकांवर महत्त्वपूर्ण परिणाम होऊ शकतो. लालिना स्थितीच्या अभावात आणि अल निनोच्या प्रभावामुळे मान्सून काही प्रमाणात कमी सक्रिय असू शकतो. परंतु सप्टेंबर महिन्यात कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे पाऊस जास्त दिवस चालण्याची शक्यता आहे. याचा पिकांवर पुढील परिणाम होऊ शकतो:
1. पीक वाढ आणि उत्पादन:
• कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे जर पाऊस सप्टेंबरमध्ये जास्त पडला, तर पिकांची वाढ आणि उत्पादनासाठी जास्त काळ ओलावा मिळू शकतो. हे कापूस, सोयाबीन, तूर, मका आणि इतर खरीप पिकांसाठी लाभदायक ठरू शकते.
• तथापि, अल निनोच्या प्रभावामुळे हंगामाच्या सुरूवातीला किंवा शेवटच्या काळात पाऊस कमी पडू शकतो, ज्यामुळे काही ठिकाणी पिकांवर प्रतिकूल परिणाम होण्याची शक्यता आहे.
2. पाणी साठा आणि सिंचन:
• पाऊस जास्त दिवस चालल्याने पाण्याचे साठे वाढतील आणि जमिनीतील ओलावा टिकून राहील, ज्यामुळे सिंचनाची गरज कमी होऊ शकते.
• तथापि, जास्त पाऊस पडल्यास पिकांवर पाणी साचण्याचा धोका वाढतो, ज्यामुळे पिकांचे नुकसान होऊ शकते.
3. पीक रोग आणि कीड:
• जास्त पावसामुळे वातावरणात आर्द्रता वाढेल, ज्यामुळे बुरशीजन्य रोग आणि कीटकांचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो. शेतकऱ्यांना यासाठी विशेष काळजी घ्यावी लागेल, जसे की योग्य प्रकारचे कीटकनाशक आणि फफूंदनाशकांचा वापर.
4. पीक काढणी आणि साठवण:
• पाऊस जास्त काळ चालल्यास पिकांची काढणी लांबणीवर पडू शकते, ज्यामुळे कापणीसाठी योग्य वेळी योग्य संसाधने उपलब्ध ठेवावी लागतील. याशिवाय, पिकांच्या साठवणीसाठीही पावसाचे योग्य व्यवस्थापन आवश्यक आहे.
5. भावाचा परिणाम:
• हवामानातील अनिश्चिततेमुळे काही पिकांची उपलब्धता कमी होऊ शकते, ज्यामुळे बाजारात त्या पिकांच्या किमती वाढू शकतात. तसेच, काही ठिकाणी पुरेसा पाऊस न पडल्यास उत्पादन कमी होऊ शकते, ज्यामुळे कर्जबाजारीपणाची समस्या वाढू शकते.
शेतकऱ्यांनी या स्थितीत सतर्क राहणे गरजेचे आहे, त्यांना त्यांच्या पिकांवर आणि जमिनीवर हवामानाचा प्रभाव लक्षात घेऊन निर्णय घ्यावा लागेल. योग्य सल्ला घेऊन शेतकरी त्यांची हंगामी नियोजन आणि व्यवस्थापन अधिक चांगल्या प्रकारे करू शकतात.
