Jivant 7/12 Mohim/महाराष्ट्रातील ग्रामीण जीवनात 7/12 उताऱ्याचे (सातबारा उतारा) महत्त्व सर्वश्रुत आहे. हा उतारा म्हणजे जमीनीचा आरसा, तिचा इतिहास, तिच्या मालकाचे हक्क, तसेच त्यावरील बोजा, न्यायालयीन आदेश किंवा इतर शासन निर्णयांची नोंद. परंतु गेल्या अनेक वर्षांत या सातबाऱ्यावर अनेक कालबाह्य, चुकीच्या, अनावश्यक नोंदी जमा झाल्या आहेत. त्यामुळे जमिनीच्या व्यवहारात अडथळे निर्माण झाले, सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यात विलंब झाला आणि वारस हक्काबाबत वाद निर्माण झाले.
Jivant 7/12 Mohim टप्पा-2
Table of Contents
या पार्श्वभूमीवर महाराष्ट्र शासनाने “जिवंत 7/12 मोहीम – टप्पा 2” राबवण्याचा निर्णय घेतला आहे. या मोहिमेचा उद्देश म्हणजे प्रत्येक शेतकऱ्याच्या जमिनीवरील सातबारा उतारा अद्ययावत करणे, कालबाह्य नोंदी हटवणे, आणि वारसांची नोंदणी पूर्ण करणे.Jivant 7/12 Mohim
या मोहिमेची गरज का भासली?
गेल्या काही दशकांतील प्रशासनिक ढिसाळपणा, सावकारी व्यवस्था, जुने कर्ज, माफ केलेल्या तगाई, बोगस शेरा, वारसांची नोंद न होणे, सार्वजनिक जागांची नोंद न होणे अशा विविध कारणांमुळे सातबारा उतारे चुकीच्या स्वरूपात आढळत होते.Jivant 7/12 Mohim
या कारणांमुळे निर्माण होणाऱ्या अडचणी:
- शेतजमिनीचा विक्री व्यवहार करताना अडथळा
- वारस हक्काचा वाद
- कर्जमाफी, पीककर्ज, फसल विमा मिळवताना समस्या
- शेती विकासाच्या योजनांचा लाभ घेण्यात अडथळे
या मोहिमेचे उद्दिष्टे
| अनुक्रमांक | उद्दिष्ट |
| 1 | शेतकऱ्यांच्या मालकी हक्कांची स्पष्टता करणे |
| 2 | कालबाह्य, चुकीच्या आणि अनावश्यक नोंदी हटवणे |
| 3 | वारसांच्या नोंदी अद्ययावत करणे |
| 4 | सार्वजनिक मालमत्तेची अचूक नोंद घेणे |
| 5 | शेतीविषयक योजनांसाठी जमिनीची अचूक आकडेवारी तयार करणे |
महत्त्वाचे बदल व कारवाईचे मुद्दे
1. अपात्र शेरा कमी करणे
जर 18 वर्षांखालील मुलाच्या नावावर पालकाचे नाव जोडले असेल आणि मुलगा आता सज्ञान झाला असेल, तर त्याचे स्वतःचे नाव सातबाऱ्यावर येणे आवश्यक आहे.
2. ‘एकूण मॅनेजर’ शेरा कमी करणे
“इतर कुटुंब प्रमुख” असा शेरा असलेल्या नोंदी हटवून त्या जागी सर्व वारसांची नोंद घेतली जाईल.
3. तगाई आणि कर्ज माफीबाबत सुधारणा
तगाई कर्जे
| प्रकार | माफ केलेले कर्ज |
| बैलतगाई | शासन निर्णयाने माफ |
| खावटी तगाई | शासन निर्णय 1988 नुसार माफ |
| बांध बांधणी तगाई | 1979 चा शासन निर्णयानुसार माफ |
तरीदेखील अनेक वेळा 7/12 वर ह्या नोंदी आजही कायम असतात. या नोंदी हटवण्यासाठी तलाठी स्वतःहून फेरफार घेतील.Jivant 7/12 Mohim
4. सावकारी कर्जाची नजर गहाण नोंदी हटवणे
- सावकाराने घेतलेली नजर गहाण कर्जाची नोंद शेतकरी कर्ज फेडल्यानंतरही 7/12 वर दिसते.
- अशा नोंदी हटवण्यासाठी प्रतिज्ञापत्र, जुना सातबारा व स्टॅम्पवर माहिती सादर करावी लागेल.
5. भूसंपादन व पुनर्वसन आदेशांची नोंद
- भूसंपादन झाल्यानंतर ती नोंद 7/12 वर घेणे बंधनकारक आहे.
- यामुळे सरकारी व खासगी प्रकल्पासाठी आवश्यक माहिती स्पष्ट होते.
6. पोटखराब जमिनींचे रूपांतर
ज्या जमिनी पूर्वी लागवडयोग्य नव्हत्या, पण आता त्यांचे स्वरूप सुधारून शेतीसाठी योग्य बनले आहे, त्या जमिनींचे रूपांतर खालीलप्रमाणे:Jivant 7/12 Mohim
| आधीचे स्वरूप | सुधारित स्वरूप | काय करायचे? |
| पोटखराब (अ) | लागवडीयोग्य | नोंद अद्ययावत करणे |
7. देवस्थान/इनाम जमीन व इतर बंधनांच्या नोंदी
देवस्थान इनाम जमीन, वंशपरंपरागत नोंदी, वक्फ जमीन अशा विशेष बंधनांच्या जमिनींची नोंदही अद्ययावत करावी लागेल.Jivant 7/12 Mohim
8. भोगवटादार वर्ग 1 आणि 2 यांची स्वतंत्र नोंदणी
| वर्ग | अर्थ |
| 1 | पूर्ण मालकी हक्क असलेले भोगवटादार |
| 2 | अटी व शर्तीच्या अधीन भोगवटादार |
या वर्गवारीनुसार स्वतंत्र 7/12 तयार करावा लागेल.Jivant 7/12 Mohim
9. सार्वजनिक जमिनींची नोंदणी
सार्वजनिक जागा जसे स्मशानभूमी, शाळेची जमीन, जलपुरवठा इत्यादी यांची नोंद गावाच्या अभिलेखात घेतली जाईल.Jivant 7/12 Mohim
10. महिला वारस हक्क व नोंदणी
डोहाळे वारस कायद्यानुसार महिला सदस्यांना समान हक्क आहेत. त्यांच्या नावाचीही स्वतंत्र नोंद होणे आवश्यक आहे.
11. प्रशिक्षणे व मोहिमेचे नियोजन
तलाठी, मंडळ अधिकारी, तहसीलदार यांना या मोहिमेकरता विशेष प्रशिक्षण दिले जाईल. मंडळ स्तरावर कॅम्प आयोजित केले जातील.Jivant 7/12 Mohim
12. कायदेशीर तरतुदींचे पालन
या संपूर्ण मोहिमेतील कारवाई महाराष्ट्र जमीन महसूल अधिनियम 1966 व त्यातील कलम 149 व 150 नुसार केली जाईल.
13. नागरिकांचा सहभाग महत्त्वाचा
शेतकऱ्यांनी खालील कागदपत्रे वेळेवर सादर करणे आवश्यक:
| आवश्यक कागदपत्रे |
| जुना 7/12 उतारा |
| आधार कार्ड किंवा ओळखपत्र |
| वारस प्रमाणपत्र |
| प्रतिज्ञापत्र (जर शेरा हटवायचा असल्यास) |
14. शासनाचा स्पष्ट आदेश
या मोहिमेचा आदेश www.maharashtra.gov.in या संकेतस्थळावर देखील उपलब्ध आहे. सर्व शेतकऱ्यांनी या आदेशाचा लाभ घ्यावा व आपली नोंद अचूक करून घ्यावी.Jivant 7/12 Mohim
“जिवंत 7/12 मोहीम – टप्पा 2” ही केवळ जमीन अभिलेख दुरुस्त करण्याची मोहीम नसून ती शेतकऱ्यांच्या जमिनीच्या मालकी हक्काचे पुनर्स्थापन करणारी प्रक्रिया आहे. शेतकरी, तलाठी, मंडळ अधिकारी, महसूल कर्मचारी आणि शासन यांनी समन्वयाने काम केल्यास ही मोहीम यशस्वी होऊन शेतीसंबंधीची अनिश्चितता संपुष्टात येईल.
तुमच्या सातबाऱ्यावरील नोंदी तपासा, गरज असल्यास फेरफार अर्ज करा आणि शासनाच्या या ऐतिहासिक मोहिमेचा लाभ घ्या.Jivant 7/12 Mohim
Pingback: Live broadcast prohibited/प्रसारमाध्यमांना सूचना : थेट प्रक्षेपणावर बंदी - सरकारीGR.in