Gram Panchayat Niyam-2025/ग्रामपंचायतीचे कर आकारण्याचे अधिकार आणि त्याचा वापर

Gram Panchayat Niyam-2025/ग्रामपंचायत हे स्थानिक स्वराज्य संस्थेचे प्राथमिक स्वरूप असून, गावाच्या विकासासाठी आवश्यक निधी संकलित करण्यासाठी तिला विविध प्रकारचे कर आकारण्याचे अधिकार आहेत. हे कर महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम, 1958 नुसार आकारले जातात. या लेखात आपण ग्रामपंचायतीला असलेल्या करप्रकारांबद्दल, त्यांचे प्रमाण आणि त्यातून मिळणाऱ्या उत्पन्नाचा कसा उपयोग केला जातो याची सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.

Gram Panchayat Niyam-2025/ग्रामपंचायतीला कोणते कर आकारण्याचा अधिकार आहे?

ग्रामपंचायतीला खालील प्रकारचे कर आकारण्याचा अधिकार असतो:

1) घरपट्टी (मालमत्ता कर)

• ग्रामपंचायत क्षेत्रातील घरे, दुकाने, गाळे, गोदामे, इत्यादींवर मालमत्तेच्या बाजारमूल्यानुसार कर लावला जातो.

• हा कर वार्षिक स्वरूपात घेतला जातो आणि त्याचा दर स्थानिक निकषांवर ठरवला जातो.

PMAY 2.0/Gramin-Urban/प्रधानमंत्री आवास योजना २०२५: पात्रता, अर्ज प्रक्रिया आणि लाभार्थी यादी [sarkari gr]

2) पाणीपट्टी (पाणी कर)

• ग्रामपंचायत गावात नळयोजनेद्वारे पाणीपुरवठा करत असल्यास, त्यासाठी घरमालकांना किंवा व्यापाऱ्यांना पाणी कर भरावा लागतो.

• पाणी वापराच्या प्रमाणावर आधारित दर ठरतो.

3) दिवाबत्ती कर (प्रकाश कर)

• गावात सार्वजनिक ठिकाणी, रस्त्यांवर आणि चौकांमध्ये लावण्यात येणाऱ्या दिव्यांसाठी हा कर घेतला जातो.

• हा कर घरपट्टीमध्ये समाविष्ट केला जातो किंवा स्वतंत्रपणे वसूल केला जातो.

4) बाजार कर आणि व्यावसायिक कर

• ग्रामपंचायत हद्दीतील आठवडी बाजार, पशू बाजार आणि व्यापारासाठी वापरण्यात येणाऱ्या जागांसाठी हा कर आकारला जातो.

• तसेच, गावात व्यवसाय करणाऱ्या व्यापाऱ्यांना आणि व्यावसायिकांना हा कर भरावा लागतो.

5) वाहन कर

• ग्रामपंचायत हद्दीत चालणाऱ्या बैलगाड्या, टांगे, तसेच व्यावसायिक वाहनांवर (ट्रॅक्टर, जीप, टेम्पो) हा कर लागू होऊ शकतो.

6) मालवाहतूक कर

• ग्रामपंचायत हद्दीतून जड मालाची वाहतूक करणाऱ्या वाहनांवर हा कर लावला जातो.

7) जलस्रोत वापर कर

• ग्रामपंचायत हद्दीत असलेल्या विहिरी, तलाव किंवा पाटबंधारे विभागाच्या योजनांमधून घेतल्या जाणाऱ्या पाण्यासाठी कर आकारला जातो.

8) बांधकाम परवाना शुल्क

• गावात नवीन घर किंवा व्यावसायिक इमारत बांधण्यासाठी ग्रामपंचायतीकडून परवाना घेणे आवश्यक असते.

• यासाठी ठराविक शुल्क आकारले जाते.

9) जाहिरात कर

• गावात होर्डिंग्ज, बॅनर किंवा दुकानाच्या पाट्यांवर (साइनबोर्ड) जाहिरात करण्यासाठी कर लावला जातो.

10) जनावर कर

• पाळीव जनावरे आणि व्यावसायिक उपयोगासाठी असलेल्या जनावरांवर (गायी, म्हशी, मेंढ्या, शेळ्या) काही प्रमाणात कर लागू केला जाऊ शकतो.

Self Declaration Form/ ग्रामपंचायतीसंबंधित विविध स्वंयघोषणापत्र-2024

ग्रामपंचायतीला मिळणाऱ्या कररूपी उत्पन्नाचा उपयोग कसा केला जातो?

Gram Panchayat Niyam-2025

ग्रामपंचायतीला या करांमधून मिळणारे उत्पन्न गावाच्या विकासकामांसाठी वापरण्यात येते. या निधीचा उपयोग पुढील गोष्टींसाठी केला जातो:

1) पायाभूत सुविधा विकास

• रस्ते, गटारे, पूल, सार्वजनिक शौचालये, शाळा इत्यादींच्या दुरुस्ती आणि नवीन बांधकामांसाठी.

• वीज आणि पाणीपुरवठा व्यवस्थेच्या सुधारनेसाठी.

2) पाणीपुरवठा आणि स्वच्छता

• गावात शुद्ध पाणी पुरवठ्यासाठी विहिरी, टाक्या आणि पाईपलाइन सुधारणा.

• कचरा व्यवस्थापन आणि स्वच्छता मोहिमा.

3) सार्वजनिक आरोग्य आणि शिक्षण

• आरोग्य केंद्रे, औषध उपलब्धता आणि गावातील अंगणवाडी केंद्रांसाठी मदत.

• शाळांसाठी साहित्य, शिक्षकांची नेमणूक आणि विद्यार्थ्यांना सुविधा पुरवणे.

4) ग्रामसुरक्षा आणि प्रकाशयोजना

• गावात सीसीटीव्ही बसवणे, सुरक्षा व्यवस्था राखणे.

• ग्रामपंचायत हद्दीतील रस्त्यांवर दिवे बसवणे आणि देखभाल करणे.

5) ग्रामपंचायत प्रशासन आणि कर्मचारी वेतन

• ग्रामपंचायत कर्मचारी आणि ग्रामसेवकांचे वेतन.

• ग्रामपंचायत कार्यालयाच्या देखभालीसाठी खर्च.

ग्रामपंचायत कर संकलनात येणाऱ्या अडचणी आणि उपाय

ग्रामपंचायतींना कर संकलन करताना काही अडचणी येतात जसे की:

• नागरिकांचा कर न भरण्याचा कल.

• योग्य कर संकलन यंत्रणा नसणे.

• करासंदर्भात नागरिकांमध्ये जागरूकतेचा अभाव.

ग्रामपंचायत जॉब कार्ड यादीत आपले नाव आहे की नाही..?

उपाय:Gram Panchayat Niyam-2025

• ऑनलाइन कर भरणा सुविधा उपलब्ध करून कर वसुली सुलभ करणे.

• ग्रामसभा आणि प्रचार मोहीमेद्वारे कर भरण्याचे महत्त्व पटवून देणे.

• वेळोवेळी थकबाकीदारांवर दंडात्मक कारवाई करणे.

ग्रामपंचायतीला विविध प्रकारचे कर आकारण्याचे अधिकार असतात, आणि हे कर गावाच्या विकासासाठी वापरण्यात येतात. त्यामुळे ग्रामस्थांनी जबाबदारीने कर भरावा आणि ग्रामविकासात हातभार लावावा. योग्य कर संकलन व त्याचा सुयोग्य वापर केल्यास गावाचा सर्वांगीण विकास शक्य आहे.